Το σύνδρομο των ξεχωριστών φίλων

Ελέγχοντας προχθές τα e-mail μου, βρήκα μια ειδοποίηση για ένα σχόλιο που είχε αφήσει κάποιος στο blog μου. Άνοιξα την ειδοποίηση και διάβασα το σχόλιο, το οποίο έλεγε τα εξής :


Άτομα με νοητικές ιδιαιτερότητες γνωρίζουν την κοινωνική απομόνωση από την παιδική ηλικία, κυρίως λόγω του ρατσισμού που ξεκινά από την οικογένεια, που δεν αντέχουν το παιδί τους να κάνει παρέα με το "καθυστερημένο".
Το αποτέλεσμα: Το παραπάνω άτομο να δημιουργεί έναν τέλειο μικρόκοσμο στο μυαλό του όπου εκεί θα βρει την αποδοχή που δεν βρήκε.
Κι εσύ τώρα, σπατάλησες πολύ χρόνο και πολλές λογοτεχνικές γνώσεις και χαρίσματα (γιατί ομολογουμένως γράφεις ωραία) για να χλευάζεις άτομα με νοητικό πρόβλημα!
"Χαραμίζεις" τις όποιες ικανότητες σου στο γράψιμο για να κοροϊδεύεις προβληματικά άτομα. Εκτός να προσπαθείς μ' αυτό το άρθρο να πείσεις τον εαυτό σου ότι δεν ανήκεις σ' αυτούς...

Υ.Γ. Ποιος είναι πιο τραγικός; O Κατέλης (που στο κάτω κάτω έχει άγνοια της ντροπής) ή εμείς που γελάμε μαζί του και τον παρακολουθούμε ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΑ;

g@mbL3r


Το σχόλιο έγινε σ’ ένα παλιότερό μου post που είχε τίτλο «Η κωμική πλευρά της ηλιθιότητας» και, θεωρώντας ότι ο σχολιαστής είχε παρεξηγήσει το νόημα του συγκεκριμένου κειμένου, θέλησα να απαντήσω στην κριτική που μου ασκούσε. Μπήκα λοιπόν κι έγραψα τα εξής :


Φίλε καλημέρα...

Διαβάζοντας το σχόλιό σου σχημάτισα την εντύπωση ότι μάλλον δεν στάθηκες σε δυο πολύ σημαντικά τμήματα του κειμένου αυτού, τον πρόλογο και τον επίλογο, τα τμήματα τα γραμμένα με πλαγιαστά γράμματα δηλαδή...

Γνωρίζω πολύ καλά τι προβλήματα δημιουργεί η κοινωνική απομόνωση στα άτομα με ειδικές ανάγκες, όπως επίσης γνωρίζω πόσο ευεργετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει η αποδοχή τους από το κοινωνικό σύνολο. Πολύ καλός μου φίλος τυχαίνει να είναι άτομο με εκ γεννετής διανοητική καθυστέρηση (λόγω κάποιου γενικευμένου συγγενούς συνδρόμου) κι όμως, η "καθυστέρησή" του αυτή όχι μόνο δε γίνεται αντιληπτή, αλλά το άτομο βάζει κάτω δέκα "έξυπνους με τη βούλα", που λέει ο λόγος...Κι όλα αυτά λόγω της αποδοχής που έτυχε αυτό το παιδί από την οικογένια και τον κοινωνικό του περίγυρο, λόγω του ότι ποτέ κανείς δεν είπε "α ο χαζός του χωριού!" ή "α ο τρελός του χωριού!", όπως συνήθως γίνεται...Ήταν τυχερός ίσως...

Το θέμα όμως είναι ότι το κείμενο δεν αναφέρεται στα άτομα αυτά. Εάν χλευάζω κάτι, αυτό είναι η αγωνία του εξυπνάκια--ατόμου που μπορεί να είναι και ιδιαίτερα προικισμένο κατά τα άλλα--να αποδείξει το γαμάουα του ειδώλου που πλασάρει και όχι φυσικά τα άτομα με διανοητική καθυστέρηση--ή νοητικές ιδιαιτερότητες, αν το προτιμάς. Νομίζω λοιπόν ότι με παρεννόησες λιγάκι...

Για το αν ανήκω κι εγώ σ' αυτήν την κατηγορία δεν θα πω όχι. Νομίζω ότι έχουν υπάρξει φορές που έχω συμπεριφερθεί σαν τον τύπο του κειμένου. Θεωρώ ότι είναι περισσότερο κάτι σαν "παγίδα συμπεριφοράς" αυτό το πράγμα στην οποία μπορεί ο καθένας να "πέσει".

Πάντως σ' ευχαριστώ για το σχόλιό σου (και για τα καλά σου λόγια φυσικά). Εκτιμώ ιδιαίτερα την καλόπιστη κριτική. :-)


Το κακό—που μπορεί να είναι και καλό τελικά, θα καταλάβετε γιατί—με τον blogger.com είναι ότι δεν σου δίνει το δικαίωμα επεξεργασίας των σχολίων που έχεις αποστείλει. Μπορεί βέβαια κανείς να διαγράψει εντελώς το comment και να το ξαναγράψει, αλλά όταν έχουμε να κάνουμε με σεντονοειδή σχόλια όπως αυτό και ειδικά για κάτι τεμπέληδες σαν και του λόγου μου, αυτή η λύση δεν είναι κι ό,τι καλύτερο. Ξανακοιτάζοντας την απάντησή μου, υπήρχε ένα τμήμα της που μου χτυπούσε άσχημα. Κι αυτό δεν ήταν άλλο από την αναφορά στο φίλο μου και στο, ας πούμε, πρόβλημά του.

Προσπάθησα λοιπόν να καταλάβω τι με ώθησε στο να τον αναφέρω. Σίγουρα, αποτελεί ένα καλό παράδειγμα γι’ αυτό που ήθελα να πω, το ότι δηλαδή η κοινωνική αποδοχή κάνει πολύ μεγάλο καλό σε άτομα με τέτοιες ιδιαιτερότητες. Αλλά και πάλι, δεν είναι το μόνο παράδειγμα! Γιατί έπρεπε σώνει και καλά να αναφέρω αυτόν; Γιατί έπρεπε να υπογραμμίσω τη στενή μας σχέση από την αρχή ακόμη της πρότασής μου;

Η σκέψη που έκανα αμέσως μετά δεν μπορώ να πω ότι ήταν και πολύ ευχάριστη : Μήπως το μοναδικό κίνητρο αυτής της αναφοράς ήταν να μου παράσχει ένα άλλοθι για την κατηγορία που εκτοξεύτηκε εναντίον μου; Φυσικά, ο σχολιαστής την κριτική του έκανε—και πολύ καλά έκανε, εδώ που τα λέμε—όμως, μήπως εγώ, αμυνόμενος ων και προσπαθώντας να αποτάξω τη «ρετσινιά» του «ρατσιστή», έσπευσα να διαφημίσω την παιδική μου φιλία με το άτομο αυτό, διακηρύσσοντας μ’ αυτόν τον τρόπο την «αθωότητά» μου; Χρησιμοποίησα μήπως το φίλο μου και τη σχέση μας προκειμένου να μη μου βγει εμένα το όνομα; Και πόσο αλήθεια η φιλία μου με το άτομο αυτό μου παρέχει άλλοθι για ο,τιδήποτε;

Αμέσως, σκέφτηκα ότι ίσως η αντίδρασή μου ήταν απλά άλλη μια εκδήλωση ενός πασίγνωστου συνδρόμου, του συνδρόμου «μα εγώ έχω φίλους gay», όπου φυσικά ο όρος «gay» μπορεί να αντικατασταθεί με οποιοδήποτε άλλο σύνηθες θύμα ρατσισμού, είτε φυλετικού, είτε κοινωνικού. Τους πάσχοντες από το σύνδρομο αυτό δεν είναι δύσκολο να τους αναγνωρίσει κανείς. Είναι αυτοί που όπου σταθούν κι όπου βρεθούν, δεν χάνουν ευκαιρία να διαλαλούν τις φιλίες τους με ομοφυλόφιλους (ή φορείς του HIV ή μαύρους ή Αλβανούς ή, ή, ή, καταλαβαινόμαστε πιστεύω, θα λέω gay από εδώ και πέρα χάριν συντομίας). Είναι αυτοί που θα φέρουν επίτηδες την κουβέντα πχ γύρω από την ομοφυλοφιλία ή τους γάμους μεταξύ ομοφυλόφιλων, όχι γιατί καίγονται ιδιαίτερα, αλλά για να πετάξουν σε κάποια φάση, δήθεν τυχαία, το «ο φίλος μου ο τάδε, που είναι gay, μπλα μπλα μπλα». Είναι αυτοί που γνωρίζουν απ’ έξω κι ανακατωτά όλα τα gay bar στα οποία πηγαίνουν για να επιδείξουν το πόσο open-minded είναι και έχουν φυσικά μετά να διηγούνται με κάθε ευκαιρία το πόσο καλά περνάνε εκεί. Είναι αυτοί που πρώτοι, ως αναμάρτητοι, θα βάλουν το λίθο της ρατσιστικής ρετσινιάς, γράφοντας επάνω του όσα περισσότερα ονόματα gay φίλων τους μπορούν, κάτι που, μέσα στο μυαλό τους, δίνει στην πράξη τους την εγκυρότητα δικαστηρίου, αλλά και στο λίθο που εκτοξεύουν την επισημότητα εκτελεστικού αποσπάσματος.

Ποιοι θα φάνε άραγε το λίθο στη μάπα; Μα, σωστά μαντεύετε : Όσοι «δεν έχουν φίλους gay», πράγμα που αυτόματα τους καθιστά ύποπτα ρατσιστόμουτρα. Στο παιχνίδι αυτό σημασία δεν έχουν οι απόψεις και το πως αυτές εκφράζονται...Σημασία έχουν οι συναναστροφές. Κάτι σε «δείξε μου το φίλο σου να σου πω ποιος είσαι» μόνο που εδώ το σοφό κατά τα άλλα ρητό παραφράζεται σε «δείξε μου ποιους δεν έχεις φίλους να σου πω πόσο τους μισείς ρε κατακάθι!». Γνωρίζω για παράδειγμα ότι εγώ, που ούτε φίλους gay έχω, ούτε κι έχω ποτέ συναναστραφεί με κάποιον gay—τουλάχιστον που να το γνωρίζω—δεν θα είχα καμιά ελπίδα να πείσω για το «αγνό» των προθέσεών μου απέναντι στους προαναφερθέντες. Όχι μόνο δεν θα είχα δικαίωμα να ομιλώ—και, προσέξτε, το τι θα έλεγα δεν μετράει—αλλά θα ήμουν αυτομάτως και ύποπτος ως ρατσιστής, ομοφοβικός ή ο,τιδήποτε άλλο. Αντιθέτως, οι έχοντες το σύνδρομο θα απολάμβαναν το απυρόβλητο που οι ίδιοι τοποθέτησαν τον εαυτό τους πατώντας πάνω στις φιλίες τους...Με άλλα λόγια χρησιμοποιώντας τους φίλους τους—αληθινούς ή και φανταστικούς βεβαίως, δεν αποκλείεται και αυτό—για ίδιον όφελος! Από το απυρόβλητο αυτό, μπορούν βεβαίως να εκστομίζουν ό,τι τους κατέβει (όπως για παράδειγμα τη χαζομάρα της Βίσση που διάβασα πριν μερικές μέρες στο blog του Pascal) έχοντας για άλλη μια φορά τους gay φίλους για ασπίδα.

Φαντάζομαι είναι περιττό να αναλύσω το πόσο υποκριτική, ανέντιμη και κομπλεξική θεωρώ μια τέτοια συμπεριφορά. Οι συναναστροφές και η φιλίες από μόνες τους όχι μόνον δεν παρέχουν κανενός είδους άλλοθι, αλλά και η διαφήμισή τους εν είδει πραμάτειας προδίδει ενοχή και μια συμπλεγματική προσπάθεια κάλυψής της. Και οι φιλίες μπορεί πράγματι να δείχνουν τι είσαι, όταν όμως αυτές αφορούν στο είναι και όχι στο θεαθήναι. Εγώ εξακολουθώ να αισθάνομαι άβολα για το φίλο που ανάφερα. Μιλώντας για «παγίδες συμπεριφοράς» στο comment μου δεν σκέφτηκα ότι εκείνη ακριβώς τη στιγμή έπεφτα μέσα σε μία!