Wake up Neo! : The "narcotics" affair, part 1

Προσοχή, προσοχή!

Το κείμενο που ακολουθεί περιέχει απόψεις επικίνδυνες για τα στηρίγματα της κοινωνίας. Παρακαλούνται οι κύριοι φανατικοί χριστιανοί, φανατικοί μουσουλμάνοι, φανατικοί σκέτοι, πολιτικάντηδες και δημοσιογράφοι του δόγματος «και κλάααμα η κυρία», νοικοκυραίοι, σοβαροί οικογενειάρχες, νομοταγείς πολίτες και πρεσβευτές της θετικής ενέργειας να πιέσουν αμέσως το κομβίο Χ του προγράμματος πλοήγησής τους.

Morpheus : It is the world that has been pulled over your eyes to blind you from the truth.

Αν διαβάσει κάποιος το προφίλ μου, θα καταλάβει ότι είμαι μεγάλος fan των ταινιών Matrix. Η αλήθεια είναι ότι δεν είμαι απλά οπαδός της συγκεκριμένης τριλογίας, αλλά γενικότερα των ταινιών τύπου Matrix. Των ταινιών δηλαδή που αφήνουν να εννοηθεί ότι ο κόσμος δεν είναι έτσι ακριβώς όπως τον διδασκόμαστε, έτσι όπως τον αντιλαμβανόμαστε με τα μέχρι τώρα δεδομένα, ότι η αλήθεια ίσως είναι λιγάκι διαφορετική απ’ ό,τι έχουμε διδαχθεί, απ’ ό,τι έχουμε μάθει να θεωρούμε φυσιολογικό ή λογικό. Διαβάζοντας αυτές τις γραμμές, κάποιος ίσως πιστέψει ότι δεν είμαι τίποτε παραπάνω από ένας ακόμη εραστής της φτηνής συνομωσιολογίας, πιθανόν αγοραστής—κρυφός φυσικά—των βιβλίων του Λιακόπουλου και λάτρης της θεωρίας των Έψιλον-σωτήρων που καρτερικά περιμένω την επόμενη ημερομηνία σταθμό στην οποία το υποχθόνιο σχέδιο των Ιλλουμινάτι θα ξεσκεπαστεί. Αυτό όμως δεν ισχύει! Η δική μου αντίληψη περί Matrix είναι αρκετά διαφορετική και σίγουρα δεν έχει να κάνει με πολύπλοκες συνομωσιολογικές μπαρούφες της δεκάρας. Το Matrix για μένα «κρύβεται» σε πολύ πιο απλά πράγματα...Σε πράγματα που ακούμε καθημερινά και δεν τους δίνουμε και πολλή σημασία. Σε πράγματα των οποίων όμως την ακρίβεια, των οποίων την αλήθεια ποτέ δεν έχουμε μπει στον κόπο να εξετάσουμε...να επιβεβαιώσουμε...να αποκαλύψουμε. Εκεί βρίσκεται το «μεγάλο κόλπο» της παραπληροφόρησης, το «μεγάλο σχέδιο» όσων, πολλές φορές ηθελημένα, κρύβουν την αλήθεια από τον κόσμο και χρησιμοποιούν τη μαύρη του την τύφλα προς όφελός τους.

Και μετά τον παραπάνω φλύαρο πρόλογο, περνώ στο κυρίως θέμα που δεν είναι άλλο από το ζήτημα των λεγόμενων «ναρκωτικών». Αφορμή για την παρακάτω ανάλυση πήρα τόσο από το πρόσφατο ποστ μου, όπου μίλησα για τη νικοτίνη και στο οποίο ανέκυψε το ζήτημα, όσο και από το θέμα που προέκυψε με τους Ιταλούς «ναρκομανείς» βουλευτές, τη φασαρία στη γειτονική χώρα, αλλά και μια συζήτηση που είχα για το θέμα με τον αγαπητό Αρκούδο.

Έχω την εντύπωση ότι ο όρος «ναρκωτικά» είναι από τους πλέον κακοποιημένους όρους στην ιστορία της Φαρμακολογίας και της επιστήμης γενικότερα. Πύρινοι λόγοι έχουν γραφτεί με θέμα αυτόν. Πολιτικές καριέρες έχουν στηριχθεί εξολοκλήρου πάνω του. Ο όρος έγινε προγραμματική δήλωση, έγινε σημαία κυβερνήσεων, έγινε κοινωνιολογική μελέτη, έγινε νομοθετικό πυροτέχνημα, έγινε σχολική έκθεση. Και κάτι άλλο, πολύ σημαντικό : Έγινε συνείδηση στον απλό κόσμο η διαστρεβλωμένη και υπεραπλουστευμένη του θεώρηση. Χρόνια ολόκληρα ακούμε για τη «μάστιγα των ναρκωτικών», για τους «εμπόρους του λευκού θανάτου», για την «πρέζα», το «μπάφο», την «ενέσα», το «κύκλωμα» κλπ. Όλοι υπόσχονται μαγικές λύσεις που όμως ποτέ δεν έρχονται. Το «κύκλωμα» βέβαια συνεχίζει να δρα ανενόχλητο και να πλουτίζει πάνω στα πτώματα χιλιάδων ανθρώπων. Και ο όρος έχει καταντήσει ο μπαμπούλας για κάθε έφηβο και κυρίως για κάθε γονιό.

Όπως και σε πολλά άλλα ζητήματα, έτσι και σ’ αυτό, πιστεύω ότι το μεγαλύτερο όπλο που μπορεί να έχει κανείς είναι η σωστή πληροφόρηση. Το πρώτο βήμα, κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει να γίνει ανατρέχοντας στο τι είναι αυτά τα περίφημα «ναρκωτικά» για τα οποία μιλούν οι κατ’ επάγγελμα επαΐοντες. Δεν θέλω να κουράσω κανέναν με «τεχνικούς» όρους και χημικές αναλύσεις, αλλά νομίζω πως είναι απαραίτητο να δοθεί ένας απλός ορισμός : Ναρκωτικά λοιπόν είναι μια κατηγορία φαρμάκων με αναλγητική κυρίως δράση και κοινές χημικές και φαρμακολογικές ιδιότητες, ουσιαστικά αναφερόμενη στην κατηγορία των οπιοειδών, τα οποία με τη σειρά τους χωρίζονται σε 4 υποκατηγορίες : ενδογενή οπιοειδή (ενδορφίνες : ουσίες που παράγονται στον ίδιο τον ανθρώπινο οργανισμό), αλκαλοειδή του οπίου (μορφίνη), ημι-συνθετικά οπιοειδή (ηρωίνη) και συνθετικά οπιοειδή (μεθαδόνη). Τα οπιοειδή είναι μια εξαιρετικά χρήσιμη κατηγορία φαρμάκων για την ιατρική επιστήμη. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι αποτελούν σωτήρια—και συχνά μοναδική—λύση σε περιπτώσεις χρόνιου και σοβαρού πόνου (πχ σε καρκινοπαθείς), και ενδείκνυνται απόλυτα και σε μια σειρά άλλων περιπτώσεων όπως στην αντιμετώπιση του εμφράγματος του μυοκαρδίου και σε άλλες καταστάσεις. Τα οπιοειδή λοιπόν όπως η μορφίνη, η πεθιδίνη κλπ αποτελούν για την ιατρική φάρμακα πρώτης γραμμής, πολύ συχνά χρησιμοποιούμενα και πάρα πολύ αποτελεσματικά.

Από την άλλη πλευρά, έχουμε τον όρο «ψυχοδραστική ουσία», που, όπως θα δούμε, είναι πολύ πιο χρήσιμος και ακριβής στη συγκεκριμένη περίπτωση. Με τον όρο «ψυχοδραστικό φάρμακο» εννοούμε ένα φάρμακο που επιδρά στο κεντρικό νευρικό σύστημα και προκαλεί αλλαγές των ανώτερων νοητικών λειτουργιών, αλλαγές δηλαδή της διάθεσης, της αντίληψης, της μνήμης, της συνείδησης κοκ. Στις ψυχοδραστικές ουσίες ανήκει μια πλειάδα ουσιών, νόμιμων και παράνομων, συχνά ή σπανιότερα χρησιμοποιούμενων, ακριβών ή φτηνών, φυσικών ή συνθετικών. Από τη νικοτίνη έως την ηρωίνη, από το αλκοόλ έως την κάνναβη, από τα αντικαταθλιπτικά έως την καφεΐνη, όλα αυτά πληρούν τα κριτήρια ένταξης στη μεγάλη κατηγορία των ψυχοδραστικών φαρμάκων. Εννοείται ότι τα ναρκωτικά ανήκουν κι αυτά στα ψυχοδραστικά, αποτελώντας υποσύνολο αυτών. Το γνωρίζω ότι η Wikipedia αμφισβητείται ως πηγή από πολλούς, πάντως σ’ αυτήν βρήκα ένα πολύ κατατοπιστικό και όμορφα φτιαγμένο διάγραμμα που περιγράφει τις κατηγορίες των ψυχοδραστικών και που νομίζω πως μπορεί να λύσει πολλές παρεξηγήσεις. Μπορεί κάποιος να το δει εδώ, παρατηρείστε δε που βρίσκονται τα ναρκωτικά, κάτω και δεξιά στον κόκκινο κύκλο. Να πω επίσης ότι τις περισσότερες φορές μια ψυχοδραστική ουσία είναι ταυτόχρονα και εξαρτησιογόνος, άλλοτε άλλου βαθμού, προκαλεί δηλαδή η μακροχρόνια χρήση της σωματικό ή ψυχολογικό εθισμό.

Τι μαθαίνουμε από τα ΜΜΕ τώρα; Ο όρος «ναρκωτικά» είναι μια από τις αγαπημένες καραμέλες των σύγχρονων δακρύβρεχτων δελτίων ειδήσεων, αλλά και των πολιτικών λογυδρίων του μπαλκονιού. Όταν ένας δημοσιογράφος ή ένας πολιτικός, για παράδειγμα, μιλάει για «ναρκωτικά», στο μυαλό του έχει μια σαλάτα που περιλαμβάνει κάθε ουσία που δρα στο κεντρικό νευρικό σύστημα, ουσιαστικά αντικαθιστώντας τον πολύτιμο όρο «ψυχοδραστικές ουσίες» με τον όρο «ναρκωτικά».Θα μπορούσε κάποιος να προσθέσει ότι αναφέρεται και στις εξαρτησιογόνες ουσίες. Είναι αλήθεια όμως έτσι; Μάλλον τα πράγματα είναι χειρότερα και περισσότερο μπλεγμένα...Η αλήθεια είναι ότι στην πράξη, λέγοντας κάποιος «ναρκωτικά», εννοεί κάθε ψυχοδραστική και εξαρτησιογόνο ουσία, της οποίας όμως η κατοχή και η χρήση τυχαίνει να είναι παράνομη. Από πότε βέβαια η νομική απέκτησε το δικαίωμα να μπλέκεται στα «χωράφια» της φαρμακολογίας, «χρωματίζοντας» εννοιολογικά τους όρους που η τελευταία χρησιμοποιεί, αυτό μόνον οι εμπνευστές της «εμπλοκής» αυτής μπορούν να μας το απαντήσουν. Εάν βεβαίως υιοθετήσουμε αυτόν τον ορισμό για τα «ναρκωτικά» (ότι είναι οι παράνομες ουσίες δηλαδή) καταλήγουμε σε διάφορα ενδιαφέροντα παράδοξα : Για παράδειγμα, η μορφίνη, σύμφωνα μ’ αυτόν, δεν είναι «ναρκωτικό» ή μάλλον, δεν είναι «και πολύ ναρκωτικό» (καθώς επιτρέπεται η θεραπευτική της χρήση)...Αντιθέτως, η κοκαΐνη—μια ουσία με διεγερτική του κεντρικού νευρικού συστήματος δράση και τελείως διαφορετικές ιδιότητες από τη μορφίνη, άρα που δεν είναι ναρκωτικό—είναι και παραείναι «ναρκωτικό» κατά τον προηγούμενο ορισμό. Τελικά, τι ισχύει απ’ όλα; Έχουν καταλάβει αλήθεια όσοι μιλούν περί του θέματος σε ποιο πράγμα αναφέρονται με τον όρο; Πολύ αμφιβάλλω...

Η σύγχυση όμως δεν σταματά εδώ. Το αλαλούμ γίνεται ακόμη μεγαλύτερο με την προσθήκη του πρόσφατου σχετικά «φρούτου» περί «μαλακών» και «σκληρών» ναρκωτικών. Οι δύο αυτοί όροι, κατά κόρον χρησιμοποιούμενοι και βάση προβληματισμού για πολλούς νομικούς και πολιτικούς, θα μπορούσαν ίσως να σταθούν μόνον ως κακόγουστο «φαρμακολογικό» ανέκδοτο. Τι αλήθεια εννοούν όσοι χρησιμοποιούν τους συγκεκριμένους όρους; «Σκληρά», λέει, είναι τα «ναρκωτικά» που προκαλούν «σοβαρή» εξάρτηση και «σοβαρές» παρενέργειες, για παράδειγμα η ηρωίνη ή η κοκαΐνη. «Μαλακά» αντίθετα είναι τα «ναρκωτικά» που προκαλούν ηπιότερο εθισμό και παρενέργειες, όπως πχ η κάνναβη (που περιέχει την ψευδαισθησιογόνο τετραϋδροκανναβινόλη = όχι ναρκωτικό). Η παγκόσμια πρωτοτυπία εδώ βέβαια είναι ο διαχωρισμός των ουσιών, όχι με βάση το χημικό τους τύπο ή τις ιδιότητές τους, αλλά με βάση τη σοβαρότητα των παρενεργειών που προκαλεί η χρήση τους! Για να κατανοήσουμε το αντιεπιστημονικό και τελικά το άτοπο του πράγματος, ας δούμε το εξής παράδειγμα, πάλι από το χώρο της Ιατρικής, μια που την έχω πρόχειρη : Η γρίππη είναι μια νόσος τις περισσότερες φορές ιάσιμη, που όμως σε ορισμένες κατηγορίες ανθρώπων μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές ή και το θάνατο. Το μελάνωμα είναι μια ύπουλη μορφή καρκίνου του δέρματος, που, αν διαγνωστεί εγκαίρως θεραπεύεται, μπορεί όμως να οδηγήσει επίσης στο θάνατο αν διαφύγει της διάγνωσης ή προλάβει να δώσει μεταστάσεις. Με βάση μια παρόμοιας λογικής κατάταξη, η σοβαρή και θανατηφόρος γρίππη και το θανατηφόρο μελάνωμα θα μπορούσαν ενδεχομένως να μπουν κάτω από έναν κοινό όρο, πχ τον όρο «θανατηφόρες ασθένειες», και, αντίστοιχα, η ελαφριά γρίππη και το θεραπεύσιμο μελάνωμα θα μπορούσαν να ονομασθούν πχ «ασθένειες του κώλου»—pardon my French. Εννοείται φυσικά ότι η σοβαρή γρίππη και η ελαφριά γρίππη θα άνηκαν σε εντελώς διαφορετικές κατηγορίες, με μόνο τον όρο «ασθένειες» να τις ενώνει—που, στην προκειμένη περίπτωση, είναι και σωστός, σε αντίθεση με το «ναρκωτικά», ακόμη δηλαδή και η δικιά μου «κουφή» κατάταξη ήταν πιο «σωστή» από το διαχωρισμό σε «μαλακά» και «σκληρά» «ναρκωτικά».

Μπερδεύτηκε κανείς μέχρι εδώ; Το ελπίζω! Διότι ο σκοπός μου ήταν ακριβώς αυτός : Να καταδείξω το σημερινό μπέρδεμα όσον αφορά στους όρους και να προσπαθήσω να ξεδιαλύνω λιγάκι το φαρμακολογικό τοπίο γύρω απ’ αυτούς. Στο επόμενο ποστ θα προσπαθήσω να προσεγγίσω τα κίνητρα πίσω από το μπέρδεμα—αν υπάρχουν κάποια—και να δώσω τη δική μου άποψη για το «κύκλωμα» και το «εμπόριο του λευκού θανάτου». Άλλωστε εδώ δεν επιχειρώ να γράψω «διατριβή»...Μια άποψη εκφράζω, η οποία, όπως όλες οι απόψεις, παραμένει συζητήσιμη. Κάθε παρατήρηση λοιπόν είναι ευπρόσδεκτη.