Wake up Neo! : The "narcotics" affair, part 2

Αν το προηγούμενο ποστ ήταν μια απόπειρα ξεκαθαρίσματος των όρων, το σημερινό θα επιχειρήσει μια βαθύτερη τομή στην καρδιά του ζητήματος και στις κοινωνικές του προεκτάσεις.

Διαβάζοντας κάποιος τα όσα μέχρι στιγμής έγραψα, εύλογα θα αναρωτηθεί «Μα καλά, το πρόβλημα λοιπόν είναι πως θα ονομάσουμε τις ουσίες; Τελοσπάντων, τι ναρκωτικά, τι ψυχοδραστικά; Το αποτέλεσμα μετράει κι αυτό είναι ότι οι ουσίες αυτές σκοτώνουν!». Θα προσπαθήσω λοιπόν αρχικά να εξηγήσω γιατί τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι. Οι γενικεύσεις και οι αφορισμοί είναι πράγματι πολύ χρήσιμα όπλα για κάποιον που θέλει να βγει βουλευτής ή δήμαρχος ή για κάποιον που θέλει να πουλήσει φύλλα ή βιβλία. Όταν όμως έχουμε να κάνουμε με επιστήμη και επιστημονική έρευνα, τα «όπλα» αυτά, όχι μόνο δεν έχουν θέση, αλλά η χρήση τους γίνεται συχνά εκ του πονηρού. Ο λόγος για τον οποίο επιμένω στο σαφή διαχωρισμό μεταξύ των όρων «ναρκωτικά» και «ψυχοδραστικά» δεν έχει να κάνει με το προσωπικό μου τυπολατρικό βίτσιο, αλλά πιστεύω ότι ο συγκεκριμένος διαχωρισμός είναι κρίσιμης σημασίας για να : α) αντιληφθούμε τον μόνο αληθινό κοινό παρονομαστή μεταξύ των παράνομων ουσιών, την ιδιότητά τους δηλαδή να δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα (και που, προς απογοήτευση ίσως κάποιων, δεν είναι ούτε κάποια σατανική αύρα, ούτε κάποια αόρατη «διαφθοροποιός» σαγήνη), β) αντιληφθούμε ότι οι παράνομες ουσίες έχουν τον ίδιο κοινό παρονομαστή με μια πλειάδα άλλων, καθ’ όλα νόμιμων ουσιών, γ) αντιληφθούμε τόσο την υφιστάμενη—και γελοία—δαιμονοποίηση μερικών χημικών μορίων διά της χρήσης του αρνητικά φορτισμένου όρου «ναρκωτικά», όσο και την έκδηλη υποκρισία που συνιστά αυτή και η ποινικοποίηση της κατοχής και χρήσης τους. Για να είμαστε συνεπείς με την αλήθεια, θα πρέπει αρχικά να πούμε ότι δεν «σκοτώνουν» όλες οι ψυχοδραστικές ουσίες. Αυτό που σκοτώνει είναι η κατάχρηση και η λήψη υπερβολικής δόσης κάποιων εξ αυτών. Το να λέμε επίσης ότι οι ψυχοδραστικές ουσίες σκοτώνουν—όσες το κάνουν τελοσπάντων—είναι σαν να κατηγορούμε το μαχαίρι για το φόνο με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Που βρίσκεται η υποκρισία; Στο ότι ποτέ δεν είδα κάποιον να ποινικοποιεί ούτε την κατοχή και χρήση κουζινομάχαιρων, ούτε την κατοχή και χρήση ψυχοδραστικών ουσιών, των οποίων η κατάχρηση επίσης οδηγεί στο θάνατο (νικοτίνη και αλκοόλ), με μεγαλύτερη ακρίβεια δε από πολλές παράνομες ουσίες. Γιατί λοιπόν αυτή η διάκριση εις βάρος κάποιων εξ αυτών;

Κι ας πάμε σε ορισμένα γεγονότα. Χρησιμοποιώ επίτηδες τον όρο «γεγονότα» διότι γνωρίζω ότι η αύρα της συνομωσιολογίας πλανάται απειλητικά πάνω από το μίνι-αφιέρωμά μου και θέλω να ‘μαι, όσο γίνεται, συνεπής με την αλήθεια, χωρίς να καταφεύγω σε βιαστικά συμπεράσματα. Ας μιλήσουμε λοιπόν λίγο για το περίφημο «κύκλωμα». Όπως ίσως οι περισσότεροι γνωρίζουν, το εμπόριο του «λευκού θανάτου» είναι μια από τις πιο επικερδείς επιχειρήσεις παγκοσμίως—αν δεν κάνω λάθος, η δεύτερη πιο επικερδής μετά το εμπόριο όπλων. Μιλάμε για εκατοντάδες δισεκατομμυρίων δολαρίων τζίρο κάθε χρόνο, χρήματα που, όπως καταλαβαίνετε, δεν θρέφουν ούτε το «βαποράκι» της γειτονιάς, ούτε τον dealer της πλατείας, αλλά πολλούς, καλοζωισμένους και υψηλά ιστάμενους κώλους που περιφέρονται με κοστούμι και μερσεντέ. Μιλάμε για προϋπολογισμούς ολόκληρων κρατών, προϋπολογισμούς που καμιά φορά κερδίζουν απευθείας από το παράνομο εμπόριο, αλλά και από την καλλιέργεια των πρώτων υλών, όπως το όπιο ή η κόκα. Το χρήμα από το εμπόριο παράνομων ψυχοδραστικών είναι αρκετό για να εξαγοράζει δικαστικές αποφάσεις, να τροποποιεί νόμους, να ανεβάζει και να κατεβάζει κυβερνήσεις. Είναι όμως μόνο το παράνομο «κύκλωμα» αυτό που «παίζει μπάλα» στην αγορά; Σαφώς και όχι! Γύρω του έχει στηθεί ένα εξίσου μεγάλο και νομιμότατο «κύκλωμα» που ζει από το παράνομο εμπόριο : Αστυνομία και ειδικές υπηρεσίες δίωξης, νομικοί και δικηγόροι, δικαστικοί λειτουργοί, φυλακές και λοιπά ιδρύματα, κλινικές απεξάρτησης κοκ. Ακούω ήδη τα «καμπανάκια» να χτυπούν γύρω μου τους ήχους του «conspiracy alert», αλλά θέλω να σας προλάβω : Σαφώς και δεν πιστεύω ότι όλα είναι μια τεράστια συνομωσία για να ‘χουν δουλειά οι δικαστικοί και να δικαιολογούν τη θέση τους οι αστυνομικοί. Δεν παύει όμως το ζήτημα του παράνομου εμπορίου να έχει μπει τόσο για τα καλά μέσα στη ζωή μας που να έχει καταφέρει να δημιουργήσει τέτοιες «συμβιωτικές», ας μου επιτραπεί ο όρος, σχέσεις. Σχέσεις που αν ξαφνικά εξέλιπαν, θα δημιουργούσαν σοβαρότατα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα.

Πως αντιμετωπίζεται σήμερα το παράνομο αυτό εμπόριο; Η στρατηγική καταπολέμησής του μου θυμίζει αυτό που συχνά γίνεται στην Ιατρική και που λέγεται «συμπτωματική θεραπεία», στις περιπτώσεις εκείνες που μια ενδεδειγμένη ριζική θεραπεία με στόχο τις αιτίες μιας νόσου δεν είναι εφικτή. Στην περίπτωση μάλιστα του εμπορίου των ψυχοδραστικών, ο στόχος είναι μάλλον η «ανακούφιση» από τα πολύ «ελαφρά» συμπτώματα, αφήνοντας τα «βαριά» να ταλανίζουν τον «οργανισμό». Και εξηγούμαι : Πρώτο βήμα της οργανωμένης πολιτείας είναι να κατηγορήσει το μαχαίρι για το φόνο, ποινικοποιώντας την κατοχή και χρήση κάποιων ψυχοδραστικών ουσιών. Είναι φυσικά πολύ εύκολο να ρίξεις το φταίξιμο σ΄ έναν χημικό τύπο που δεν πρόκειται ποτέ να εκφέρει αντίλογο. «Ποιος φταίει; Η ηρωίνη!» «Το χασίς τον έκαψε!» κοκ, χωρίς βέβαια να περνάει από το μυαλό κάποιου ότι το στραβό κεφάλι, αλλά και η ημιμάθεια έχουν τη μερίδα του λέοντος όταν μιλάμε για ανάλογες ευθύνες. Βάζει ταυτόχρονα όλα τα παπαγαλάκια της να πιπιλούν την καραμέλα των «ναρκωτικών», του «just say no!», του «just stay clean!» και όλων των ανάλογων συνθημάτων υπέρ της «καθαριότητας», μόνον που φροντίζει αυτά να αφορούν μόνο στα παράνομα ψυχοδραστικά και όχι βέβαια σ’ εκείνα των οποίων η χρήση είναι κοινωνικά αποδεκτή και νομικά επιτρεπτή—για να μην πω και, κάποιες φορές, προωθούμενη. Την πολιτεία δεν την ενοχλεί φυσικά ο αλκοολισμός, μια σοβαρότατη νόσος που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στο θάνατο, για να μην αναφέρουμε το ρόλο του στα τροχαία δυστυχήματα, αλλά και τα τεράστια κοινωνικά προβλήματα που δημιουργεί. Την πολιτεία δεν την ενοχλούν τα νόμιμα και με συνταγή γιατρού «πρεζόνια» των αγχολυτικών και των αντικαταθλιπτικών, του ταβόρ και του λεξοτανίλ, του σεροξάτ και του αναφρανίλ. Την ενοχλεί αντίθετα το «τσιγαριλίκι» του νεαρού φοιτητή, που τον συλλαμβάνει και τον σέρνει γι’ αυτό στα δικαστήρια, ταλαιπωρώντας τον σ’ όλη του τη ζωή. Έπειτα, η πολιτεία στρέφεται κατά των ίδιων των θυμάτων του παράνομου εμπορίου. Προσανατολίζει τους κατασταλτικούς της μηχανισμούς στο να κυνηγούν το «βαποράκι» και τον dealer, ξεχνώντας ότι οι άνθρωποι που καταδιώκει είναι τις περισσότερες φορές και οι ίδιοι χρήστες, συχνά με μια πλειάδα κοινωνικών προβλημάτων να τους ακολουθεί. Α ναι...Ξέχασα την από καιρού εις καιρόν «εξάρθρωση μεγάλων καρτέλ» μετά από «διαρροή χρήσιμων πληροφοριών», που θυμίζουν πατροπαράδοτα ξεκαθαρίσματα λογαριασμών του υποκόσμου. Καμιά φορά, η πολιτεία το παίζει «καινοτόμος» και εφευρίσκει νέους—και αστείους—όρους, όπως τα «σκληρά» και «μαλακά ναρκωτικά», όρους που δεν είναι παρά νομικίστικα τεχνάσματα, χρήσιμοι ίσως για ημίμετρα όπως η μερική αποποινικοποίηση, αλλά που αποπροσανατολίζουν ακόμη περισσότερο τον κόσμο.

Τι πετυχαίνει η πολιτεία μ’ όλα αυτά; Μπορώ να σκεφτώ κάποια «οφέλη» που όμως δεν περιλαμβάνουν το ζητούμενο, μια ριζική δηλαδή λύση του προβλήματος. Το πρώτο όφελος είναι η δημιουργία ενός πρώτης τάξεως μπαμπούλα, ενός αποδιοπομπαίου τράγου για τις ανθρώπινες συνειδήσεις που ακούει στο όνομα «ναρκωτικά». Μπορείτε να σκεφτείτε κάτι πιο ιδανικό; Ο μπαμπούλας μας είναι απόλυτα χειροπιαστός και μπορεί να μπει σε κάθε σπίτι, μπορεί και σκοτώνει αποτελεσματικά, μπορεί και τρομοκρατεί, ποτέ όμως δεν θα διεκδικήσει το «δίκιο» του, αλλά ούτε και θα εξαλειφθεί από προσώπου γης. Σαν τον «αθάνατο» Μπιν Λάντεν—ή μήπως θα ‘πρεπε να πω Γκόλντστιν;—ένα πράγμα, μόνο που αυτός μιλάει καμιά φορά και σε βίντεο! Επαναλαμβάνω, το σύνθημα είναι «φταίνε τα ναρκωτικά» και όχι «φταίει η αμάθεια»! Όμορφο για το γήπεδο, τραγικό για τη ζωή. Για να υπόλοιπα μέτρα καταστολής; Δε λέω, ιδανικά για επίδειξη ανδρισμού, μαγκιάς και «σερλοκχολμικών» ικανοτήτων κάποιων ανδρών της αστυνομίας, ανεβάζουν και το ηθικό κλπ, αλλά ως μέτρα για να σταματήσει το εμπόριο και ο θάνατος, πόσο αποτελεσματικά έχουν αποδειχτεί; Κι επειδή κακοπροαίρετος δεν θέλω να φανώ, ούτε βέβαια έχω «αποδείξεις» για κάτι τέτοιο, δεν θα μιλήσω για κέρδη απευθείας από τις πωλήσεις.

Εν τω μεταξύ, στους δρόμους και στις πιάτσες, το μαρτύριο κάποιων ανθρώπων συνεχίζεται και καθημερινά μπαίνουν κι άλλοι στον ίδιο χορό. Στο χορό της «δόσης», στο χορό της «πρέζας», στο χορό της «μαστούρας», στο χορό της παρανομίας. Η ίδια ιστορία σ’ ένα αέναο repeat με διαφορετικούς πρωταγωνιστές. «Για να ξεφύγω», «Για να ξεχωρίσω», «Για να ξεχάσω», «Για την παρέα», «Για...Για...Για...»...Οι δικαιολογίες πολλές, δοσμένες πάντα με το σπαρακτικό εκείνο τόνο της μετάνοιας, από άτομα που δεν ήξεραν—το τονίζω, δεν ήξεραν κι ας λένε όλοι ότι «έχουμε πληροφόρηση σήμερα»—με τι έμπλεκαν, που η μόνη τους πληροφόρηση για τις ουσίες αυτές ήταν από το «φιλαράκι που έκανε μπάφο στο σχολείο» κι από το «βαποράκι, το μαστούρη της γειτονιάς». Ψάχνουμε για αιτίες ε; Και τα ρίχνουμε στην οικογένεια, τα ρίχνουμε στους γονείς, τα ρίχνουμε στο σχολείο κλπ κλπ. Ίσως η αναζήτηση των αιτίων είναι γι’ άλλη μια φορά η αναζήτηση κοινών παρονομαστών. Όσες λοιπόν ιστορίες κι αν ακούσουμε, όσες «εξηγήσεις» για το «πως μπλέχτηκαν» αυτοί οι άνθρωποι, δύο είναι πάντα οι κοινοί παρονομαστές : Η ημιμάθεια και η παρανομία. Αυτούς τους δυο θα προσπαθήσω να προσεγγίσω στο επόμενό μου ποστ.